Շտեմարան բաժնի նյութերը։
ՆՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Նոր բառարան հայ դպրոցականների համար Եթե սխալվես ու Հայոց լեզուն դնես պատյանի մեջ, այլևս չես կարող հանել և ոչ էլ ստեղծել նորը Հայոց լեզուն Սասունցի Դավթի զենքն ու զրահն է Ես իմ հայերեն լեզուն եմ ուզում Լա’վ, էսքա՞ն էլ օտարամոլ ու քաղքենի Եթե որևէ հայ չի խոսում հայերեն, պետք է ստանա իր արդար պատիժը Ոչ մի առատության եղջյուր հայի համար չի կարող փոխարինել ամենաբաշխ, ամենապարգև հայերենին Ձերբազատվենք օտարաբանություններից ու գրենք պարզապես հայերեն Ինչո՞ւ հայոց լեզուն մղվեց երկրորդ պլան Հայաստանին պետք չեն ռուսական դպրոցներ․ ՌԴ-ն հարմար պահ է ընտրել, փորձում է օգտվել փխրուն իրավիճակից Հայաստանում 1 ռուսական դպրոցի դիմաց՝ 50 հայկական դպրոց Ռուսաստանում․ ի՞նչ կարծիքի եք, պարոն Լավրով Երկիրը ներսից փլուզելու համար նախևառաջ պետք է անլրջացնել, աղավաղել լեզուն Հայ դպրոցականը մագաղաթներ վերծանող ծրագիր է ստեղծել Ոչ մի առատության եղջյուր չի կարող փոխարինել ամենաբաշխ, ամենապարգև հայերենին Միայն մայրենի լեզվով յուրացրած կրթությունը կարող է ամենալավ դաստիարակչական նշանակությունն ունենալ Վահան Թեքեյան «Տաղ հայերեն լեզվին» Կրթական բարեփոխումներ․ թող հին մեռելները իրենց տեղը զիջեն նոր մեռելներին/ Արփի Ոսկանյան ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտը մերժում և անընդունելի է համարում նոր չափորոշիչները ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտը մերժում և անընդունելի է համարում նոր չափորոշիչները Սամվել Մուրադյան՝ «Եթե մենք մեր ներքին ճակատամարտը տանուլ տանք, դրսում հաստատ պարտվելու ենք» |
Բայրոնի հայերեն ստորագրությունը… Թանգարանում պահվում են մի շարք նկարներ, որոնք կապված են Բայրոնի անվան հետ: Դրանցից մեկը ներկայացնում է Բայրոնի մուտքը Հայոց կղզին: Բանաստեղծը դուրս է գալիս նավակից, իսկ միաբանների մի խումբ ափին կանգնած, դիմավորում է նրան: Հեռվում, մշուշի մեջ, երևում են Վենետիկը և մի քանի առագաստանավեր: Այդ նկարը պատկանում է հանճարեղ ծովանկարիչ Հ. Այվազովսկու վրձնին, որը մի քանի անգամ այցելել է ս. Ղազար: Մյուս նկարը ներկայացնում է Բայրոնին նստած հայոց լեզվի դասին: Բանաստեղծը ձեռքում բռնած ունի փետուրե գրիչ: Գրասեղանի վրա դրված է մի բացված գիրք, իր առաջ կանգնած է հայոց լեզվի ուսուցիչ Հարություն Ավգերյանը (գործ անհայտ նկարչի): Գնալով անտանելի է դառնում լատինատառ ու ռուսատառ հայերենի օգտագործումը համացանցումՍիրելինե՛ր, գնալով անտանելի է դառնում ոչ միայն լատինատառ կամ ռուսատառ հայերէնի առկայութիւնը համացանցում, այլեւ մանաւանդ` օտարածին բառերի արհեստական ներմուծումը հայերէնի բառապաշար: Մի՞թէ այդքան տկար է հայոց լեզուն: Ո՛չ, բնաւ: Կամ մի՞թէ այդչափ բարդոյթաւորուած է մեր ազգը, որ, մեղմ ասած, անյարմար է զգում խօսել կիրթ հայերէնով` փոխարէնը «հայերէնացնելով» օտարահունչ բառեր: Իսկ գուցէ մի մասն էլ տարրական գրագիտութի՞ւն չունի իր սեփական մայրենի լեզուին տիրապետելու հարցում: Այդ դէպքում, ինչո՞վ են զբաղուած հայկական դպրոցները 12 տարի շարունակ, որ դպրոցաւարտ հայորդին, այնուամենայնիւ, իրեն թոյլ է տալիս հայախօս շրջանակում կիրառել, օրինակի համար, «ԼԱՅՔԵԼ» (անգլերէն` to like) տառակոյտը` ի տեղի «ՀԱՒԱՆԵԼ» բառի: Հայր Եղիա Խաչատուրեան www.blognews.am ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԵՎ ՀԱՅԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԴԱՍԱՎԱՆԴՄԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ՄԵԿՕՐՅԱ ԴՊՐՈՑՆԵՐՈՒՄՍփյուռքն ընդհանրապես շատ բարդ իրողություն է. այն ներկայացնում է մեկ ազգ, բայց ոչ մեկ մշակույթ, մեկ ազգ, բայց ոչ մեկ լեզու, մեկ էթնիկ, սփռված ինքնություն՝ զուգակցված բազում այլ խմբային ինքնությունների հետ և այդ ամենը համադրելու, ձևավորելու և կազմակերպելու պարբերական անհրաժեշտություն։
Մեր լեզվի յուրահատկություններն ու նրա ուսուցման հետ կապված բարդությունները թելադրում են ընդհանուրից տարբեր յուրահատուկ մոտեցումներ անգամ հայրենիքում։ Երկու գրական լեզվի դարավոր առկայությունը և բարբառների ու բանավոր խոսակցական լեզվի այսօրինակ բազմազանությունը արդեն ծնում են լուրջ բարդություններ¸ որոնք, անկասկած, բազմապատկվում են Սփյուռքում։ Հետևաբար մեր Կրթության ու գիտության և Սփյուռքի նախարարություններից, պահանջվում է գերզգայուն պրոֆեսինոլիզմ և աներևակայելի հմտություններ՝ Սփյուռքում հայոց լեզվի ուսուցման հաստատուն¸ ամրագրված սկզբունքներ, ուղղագրական և ուղղախոսական միասնական և ընդհանուր կանոններ մշակելու համար։ Բնականաբար, կրթական միջոցներն ու մեթոդները ընդհանուր լինել չեն կարող¸ միասնական պետք է լինեն լեզվական կանոնները և լեզվի ընդունված բանավոր և գրավոր կաղապարները։ Այս ամենը ենթադրում է ուղղագրական և ուղղախոսական ցանկացած երկընտրանքի ու տարբերակների գոյության բացառում։ Շարունակությունը Հայաստանի բանալին հայ ազգի նուիրական լեզուն էՌ. Ա. Կ.ի ղեկավարներէն Մկրտիչ Մսըրլեանը 1945-ին կաթողիկոսական ընտրութեան համար Սովետական Հայաստան մեկնելու ատեն կը հարցնէ կրտսեր որդիին` չորս տարեկան Հայկ-Արամին, թէ Հայրենիքէն իրեն ինչ բերէ: Փոքրիկը կը պատասխանէ` «Հայաստանի բանալին բե’ր»: Երբ Մ. Մսըրլեանը այս մասին կը յայտնէ Աւետիք Իսահակեանին ու անոր խորհուրդը կը հարցնէ, Վարպետը կը գրէ հետեւեալ տողերը. «Սիրելի զաւակս Հայկ-Արամ, Հայաստանի բանալին հայ ազգի նուիրական լեզուն է, սովորի’ր եւ Հայրենիքի դռները բաց են: Աւետիք Իսահակեան»: (Զաւէն Մսըրլեանի նամակէն, «Սովետական Հայաստան» ամսագիր, Երեւան, Դեկտեմբեր 1970, թիւ 12 (697). արտատպուած է հետեւեալ ժողովածուին մէջ. Զաւէն Մսըրլեան, «Մամուլէն Փրցուած Էջեր», Պէյրութ, 2013, մէջբերումը` էջ 236): ԲԱՑ ՆԱՄԱԿ «… ԲԱՌԱՐԱՆ»-Ը ԿԱԶՄՈՂՆԵՐԻՆԱյս վերնագիրը ընթերցողի ուշադրությունը գրավելու համար է միայն, եթե ոչ պիտի վենագրեի. «Չկլեյված օտկրիտկա (ո՞ւմ):» Եվ որովհետև ընթերցողի ուշադրությանը արդեն արժանացել եմ (վերոտպյալ վերնագրով), ուստի պիտի հիմա ավելի ազնիվ լինեմ և ասեմ. -Անվանի լինգվիստ-ակադեմի՜կ(ոս): Հայտնի պրոֆեսոր-արմենիստնե՜ր: Երեկ գիշեր ես կոլերի մեջ ընկա: Կախեքսիայից խուսափելու համար որոշեցի գրել ձեզ այս օտկրիտկան` դատելով կատակլիզմիկ կատաստրոֆաների կատեգորիաներով: ԹՐԻ ԴԵՄ՝ ԳՐԻՉ (Մաս 3)Միայն այսպիսի բարձունքից նայելով և այս բարձունքից նայելիս է երևում իսկական հասակն այն վիթխարի անձնավորության, որին սովորաբար կոչում ենք մեր գրերի գյուտարար։ ԹՐԻ ԴԵՄ՝ ԳՐԻՉ (Մաս 2)Մի պահ կարող է թվալ, թե այս ամենը չի առնչվում Մաշտոցին, մանավանդ որ և՛ Ավարայրի ճակատամարտը, և՛ Քաղկեդոնի ժողովը տեղի ունեցան նրա մահից մեկ տասնամյակ հետո։ Բայց ըստ էության Մաշտոցը ոչ միայն առնչվում է Ավարայրին ու Քաղկեդոնին, ոչ միայն մասնակիցն է այդ արյունոտ և անարյուն ճակատամարտերի, այլև փաստական կազմակերպիչն է և՛ մեկի, և՛ մյուսի։ ԹՐԻ ԴԵՄ՝ ԳՐԻՉ (Մաս 1)ՄԱՇՏՈՑԻ ՍԽՐԱԳՈՐԾՈԻԹՅՈՒՆԸ
«Լավ սկիզբը գործի կեսն է»,- այս ծանոթ խոսքի ճշմարտության կշիռը ոչ մի տեղ թերևս այնպես չես զգում, ինչպես Մաշտոցի մասին գրելիս։
Ինչպե՞ս սկսես։ Թերևս ամենաճիշտը հենց այդ Սկիզբ բառն է։ Ճիշտ է, որ Մաշտոցից դարեր առաջ էլ հայերը կային։ Ճիշտ է, որ նրանք ունեին պետականություն և բանարվեստ, գիտեին կոթողներ կառուցել ու կերտել բագիններ, քամում էին գինի և ձուլում արձաններ, թատրոն էին հաճախում ու վայելում գեղեցիկ հաճույքն այն պարուհի-կաքավողների, որոնք «երգեին ձեռամբ»: Երևակայությունն ու պատկերացումը նման լինելով՝ նույնը չեն։ Երևակայում են նաև մանուկները, մինչդեռ պատկերացնել կարող է միայն հասուն մարդը։ Մաշտոցը եկավ դառնալու մեր պատկերացումը. պատկերացումը մեր իսկ գոյության, մեր իսկության։ Երեխաները ծնվում են, ատամ հանում ու քայլում, սկսում են խոսել ու պատշաճորեն դատել, բայց նրանց համար այդ երեք-չորս տարին փաստորեն մնում է իրենց կյանքից դուրս, որովհետև ոչինչ չեն հիշում իրենց այդ երեք-չորս տարուց։ Եվ նրանց ծննդյան օրն ըստ էության այն օրը չէ, որ նշում են նրանց ծնողները, ճիշտ կլիներ, եթե նրանք իբրև իրենց ծնունդ նշեին այն օրը միայն, երբվանից հիշում են իրենց։ Շարունակությունը Միքայել Նալբանդյանը` հայոց լեզվի մասինԴպրոցի ազգությունը կախված չէ աշակերտների և վարժապետների լոկ հայությունից. լեզուն է, որ միայն կարող է այդ վերնագիրը դնել դպրոցի ճակատին… Թող ուրեմն հայ մանուկը նախ և առաջ որպես հայի զավակ ուսանի յուր սեպհական լեզուն և ապա օտարինը: Ազգի հոգին և ազգի սիրտը կարող են յուրյանց հատկությունը և որակությունը մաքուր պահել միայն կերպարանագործվելով ազգային լեզվի ազդեցության տակ. այս ճշմարտությունը ուրացողը ուրացող է ազգության: Հայ լեզուն է այն սարսափելի ուժը, որի ընդդեմ տկար են նաև միլիոնավոր բարբարոսների սվինները: Լեզուն է ազգությանց դրոշակը, լեզուն է նոցա որպիսության և վիճակի հայտարարը: |