— Պարո՛ւյր,-գոչեց նա,-ձեր մեջ սառել է հայկական արյունը, դուք մեր հայրենիքի համար կորած մարդ եք: Ձեզ պատմում են այն թշվառությունները, որ պատահել են մեր աշխարհում, և դուք սառնասրռությամբ լսում եք: Դուք փոխվել եք, դուք շատ եք փոխվել: Դուք, որ մի քանի օր առաջ ձեր պերճախոսությամբ հիացրիք ամբողջ Աթենքը, դուք այժմ շատ վատ եք խոսում այն լեզվով, որով խոսում էիք մի ժամանակ ձեր ծնողների հետ: Հելլենամոլությունը ձեր մեջ այն աստիճան զարգացել է, որ դուք փոխել եք մինչև անգամ ձեր անունը: Ձեզ ձեր հայրենիքում Պարույր էին կոչում, իսկ այստեղ կոչվում եք Պրոերեսիոս:
Հռետորը զգացվեցավ: Երիտասարդը շարունակեց;
— Ես իրավունք եմ համարում հանդիմանել ձեզ, Պարույր, թեև տարիքով և դիրքով դուք շատ մեծ եք ինձանից: Բայց մի՛ մոռացեք, որ դուք ևս այն երիտասարդներից մեկն էիք, որոնք գիտության առաքելության անունով թողեցիք հայերնիքը, որոնք ուխտեցին մեր Սահակն հեր և Մեսրոպի առջև` գնալ, աշխարհե աշխարհ պտտել և, գիտության պաշար հավաքելով, հետո վերադառնալ, հայրենիքը լուսավորել: … Այժմ հիշյալ երիտասարդները` լսելով մեր աշխարհի աղետները, մասամբ վերադարձել են հայրենիքը, մնացածներն ևս շտապում են գնալ: Նրանք տանում են իրենց հետ մի նոր զենք Հայաստանը փրկելու, և դա է լուսավորությունը:
Մենք մեծ բազմությամբ խնայդրամարկղին առջև հերթի էինք կեցած: Մեյ մըն ալ, հանկարծ, վազելով ներս ընկավ երիտասարդ շատ բարեձև տիկին մը` իր փոքրիկին ձեռքեն բռնած:
Տիկինն ամբողջովին շտապողականություն էր, ամբողջովին անհամբերություն, վախ ու շփոթություն: Ու մեկեն դարձավ ամբողջովին սիրալիր ու աղաչական:
-Ընկերնե՛ր,- ըսավ ան հերթավորներուն,-երկաթուղու տոմս եմ առեր ու կես ժամեն կայարանը պիտի ըլլամ. Կաղաչեն թույլ տվեք առանց հերթի մոտենամ դրամս առնելու,-ու հովհարել սկսեց դեմքն, որն ամբողջովին հեղեղված էր քրտինքով:
-Խնդրե՛մ, խնդրե՛մ,-ըսին ամեն կողմե հերթավորները ու ճամփա տվին կնոջը, որն առաջին պատուհանին մոտեցավ, գրքույկը տվեց ու գնաց երկրորդ պատուհանին քով դրամն առնելու, նախապես չմոռանալով երախտագիտական հայացք մը նետելու բոլոր ներկաներուն վրա, որոնք այնքան վեհանձնաբար զիջեցին իրեն:
-Սա մեր ուսուցչուհին է,-կամաց շշնջաց հերթի կենողներեն մեկը իր ընկերին:
Ալեքսանյան, Լ. Պ. (2004) Լեզուն և տրամաբանական մտածողության զարգացումը. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, № 1 . pp. 97-107. ISSN 0320-8117
Язык играет незаменимую роль в развитии логического мышления учащегося, создает возможность коммуникации. Язык проявляется в речи. Практическое значение языка велико. Язык и мышление взаимосвязаны. Язык дает возможность переходить от наглядного познания к логическому мышлению, являясь необходимым условием для развития письменной и устной речи. Особое значение имеет и развитие внутренней речи. Լեզուն և տրամաբանական մտածողության զարգացումը
Անցյալները խոսեցինք էն մասին, թե մեր հարևան ժողովուրդները մեզ չեն ճանաչում, մենք էլ նրանց ու հաճախ ընկնում ենք ցավալի թյուրիմացությունների մեջ («Հորիզոն», N 40):
Բայց կա ցավի ավելի մեծը, ավելի ամոթալի մի դրություն: Մենք մեզ էլ չենք ճանաչում:
Երկիր ունենք―չենք ճանաչում, պատմություն ունենք―չենք ճանաչում, ժողովուրդ ունենք―չենք ճանաչում, գրականություն ունենք―չենք ճանաչում, լեզու ունենք―չենք իմանում:
Մտածում ենք. ի՜նչ մեծ պակասություն է դատարկ աշխարհագրական էն տգիտությունը, որ մեր երկիրը չգիտենք: Չենք հասկանում, թե էդ չգիտենալով` ինչքան բան չգիտենք: Չէ՞ որ երկիրն է իր առանձնահատկություններով, որ պայմանավորում է ու բացատրում և պատմություն, և գրականություն, և գեղարվեստ, և տնտեսական վիճակ, և մարդկային հայտնի տիպ ու հոգի: Նա է որոշում ազգերի ճակատագիրը. առանց նրա բնավորությունը հասկանալու ոչ կարող ես անցյալդ ըմբռնել, ոչ ներկադ հասկանալ, ոչ ապագադ տնօրինել:
Երեկոյեան, երբ Հայագիտականի դասերէն պիտի արձակուէինք, լիալուսինը երկնակամարին վրայ Ճեմարանի անցքերուն մէջէն արեւուն ոսկեգոյն ճառագայթները վանեց ու կամաց-կամաց անցքերուն մէջ տարածուելով հաստատեց իր արծաթագոյն շողերը: Երբ անցքին մէջ կեցած վերջալոյսը կ՛ըմբոշխնէի, քովէս խումբ մը խորոտիկ ուսանողուհիներ անցան, որոնց նայողը անգամ մը եւս կ՛ուզէ նայիլ, որովհետեւ անոնք ե՛ւ գեղեցիկ են, եւ ալ գեղեցիկ կը հագնին: Օրինակ` անոնց բարձրակրունկ կօշիկը, շպարը, ականջօղը եւ մազերու յարդարումը, որոնց նայողը չի կրնար չհմայուիլ: Աղջիկները Ճեմարանի աստիճաններէն վար իջան, մինչ ես անցքին մէջ կեցած տակաւին կը շարունակէի դիտել շքեղ լուսինը ու յանկարծ աղմուկ լսեցի եւ պատահածը իմանալու համար ստիպուեցայ բակ իջնել: Երբ բակ հասայ, տեսայ մեր ուսանողուհիները, որոնք բակին մէջ մարած մարդու մը շուրջը կեցած շփոթահար կը ճչային ու աղմուկ կը ստեղծէին, մինչ ես շշմած, չգիտցայ ընելիքս: Անշուշտ ես ալ ուզեցի մարդուն օգտակար դառնալ, բայց ոչ թէ ճչալով, այլ բժիշկ հրաւիրելով, ու երբ նկատեցի քովս կանգնած կինը անմիջապէս հարցուցի, թէ ի՛նչ եղած է: Կինը ըսաւ. «Մարող մարդը լսելով, որ Հալէպի մէջ Հայագիտական հիմնարկ մը կայ, այսինքն` ուսուցչակերտումի այն օճախը, որուն մէջ այսօր կը պատրաստըւին վաղուան մեր ուսուցիչները կամ դասախօսները, ոգեւորուելով այցելութեան եկած ու միաժամանակ ուսանողուհիներուն քանի մը հարցում ուղղած է, սակայն անոնցմէ ստացած պատասխաններէն, յատկապէս շուկայիկ հայերէնէն, մարդը գլխապըտոյտ ունեցած եւ գետին ինկած է»:
Գրեթէ կորսնցուցինք եւ դեռ եւս կը կորսնցնենք մեր կարեւորագոյն աւանդութիւնը չարաբաստիկ ամէն այն պահուն, երբ հայը հայուն հետ չի կրնար կամ չ՛ուզեր խօսիլ հայերէն:
Չեմ ուզեր դասական ինչո՞ւ եւ ինչպէ՞ս հարցումներով հասնիլ դէպի Հայոց Ցեղասպանութեան բազմերանգ ծալքերուն եւ անոր բազմապիսի հետեւանքներուն:
Նոյնիսկ նկատի ունենալով Հայոց Ցեղասպանութեան երկու միլիոն զոհերու պատճառած մարդկային կորուստը եւ անոր ի հետեւանք հայ ազգի բնական աճի կասեցման փաստը՝ Հայաստանի Հանրապետութեան Կառավարութեան առընթեր Լեզուի Պետական Տեսչութեան պետ Վալերի Միրզոյեանի հաւաստիացումով, այսօր շուրջ 50 միլիոն ազգաբնակչութիւն պէտք է ունենար հայութիւնը աշխարհի չորսդին: Շարունակությունը →
Չէ, ես այդպես չեմ կարող: Ես պետք է վերստեղծեմ «Կարամազով եղբայրները» հայերեն, ոչ մի կերպ չզոհելով հայոց լեզվի օրենքները, բայց և պահպանելով Դոստոևսկու ոճի և յուրօրինակ շարահյուսության բոլոր նրբերանգները: Նախօրոք զգում եմ` հայոց լեզվի դարերով կուտակված հարստությունը լիուլի հնարավորություն կտան ինձ այդ անասելիորեն դժվար խնդիրը լուծելու:
Դոստոևսկին ոչ միայն դժվար թարգմանելի հեղինակ է առհասարակ, այլև ունի, մանավանդ «Կարամազով եղբայրներ» վեպում, այնպիսի ոճական յուրահատկություններ, որոնք բարեխիղճ թարգմանչից պահանջում են կարելի դարձնել անկարելին: Ես որոշեցի ամեն գնով հավատարիմ մնալ նրան, թույլ չտալ ինձ ոչ մի սրբապիղծ կամայականություն, ոչ մի երանգ չզոհել նրա տեքստից, որպեսզի չկռվեմ ո՜չ նրա, ո՜չ էլ ինքս ինձ հետ. բայց և ուզում էի ստիպել նրան, որ հայերեն խոսի, ըստ որում խոսի միայն դոստոևսկիաբար:
Գեղարվեստական թարգմանությունը հիմնականում գյուտաբանական (էվրիստիկ) պրոցես է: Վերլուծական մեթոդից թարգմանիչը օգտվում է նախապատրաստական փուլում միայն, երբ ուսումնասիրում է բոլոր այն տվյալները, որոնք անհրաժեշտ են բնագիրը ճիշտ հասկանալու, ճիշտ զգալու և վերստեղծելու համար: Դա մտնում է թարգմանության ընդհանուր ընթացքի մեջ, անկախ այն բանից, թե երբ է թարգմանիչն ուսումնասիրում այդ տվյալները` գրասեղանի առջև աշխատանքն սկսելուց շա՞տ առաջ, թե անմիջապես աշխատանքի պահին:
