|
|
 «Ի՜նչ պետք, ի՜նչ պետք սակայն ըսել այս բոլորը, որ արդեն իսկ այսքան անգամներ կրկնված ըլլալու դժգոհությունը ունի: Ի՜նչ պետք մանավանդ զբաղիլ պարագաներով, որոնց լավագույն դարմանը բառերուն և խոսքերուն ուժը չի կրնար կազմել բնավ: Ոչ թե որովհետև այժմ պատերազմ կա ու կռիվ, ոչ թե որովհետև այժմ ճակատամարտ կա ու կենսապայքար, այլ որովհետև կա բան մը ավելի ճակատագրական, ավելի աններող, կա բան մը ահեղ, անդիմադրելի, որ իր անունը կոռնա բոլոր քառուղիներեն. նահանջն է ան: Նահանջը, նահանջը հայերուն: Կռիվը սրբազան բան է, ճակատամարտը երբեմն նույնիսկ օգտակար. անոնցմե ազգ մը դուրս կուգա պարտված կամ հաղթական, սակայն երկու պարագային էլ դուրս կուգա: Բայց նահանջը հոգիներու, գլխի պտույտ տվող զառիթափին վրա սա նահանջը կջնջե, կձուլե, կանհետացնե ամեն բան: Իրա′վ, բազմաթիվ չեն այսպիսի զարգացած անտարբերները, սակայն անդին կամ ամբոխները անտաշ, անմիտ և ուծացած մարդոց, որոնք կարծես բնազդաբար, կարծես արյունով ու ծուծով ճիշտ նման են նախորդին: Անոր պես առաջինը կըլլան ընկրկող, մոռացող, ուրացող: Եվ կկազմվի ահեղ զանգվածը անոնց, որոնք կնահանջեն ու այդ մեծ հոսանքին մեջ կքաշեն կտանին մյուսներին ալ, ցանցառ բացառություններն ալ:
Շարունակությունը →
Գիտակից ոչ մէկ հայ կրնայ ուրանալ Հայ Դպրոցի անզուգական դերն ու կարեւորութիւնը մեր ազգային կեանքին մէջ: Հայ Դպրոցը կոչուած է Մարդակերտութեան եւ Հայակերտութեան վսեմ գործին: Անոր նպատակն է հայ տղաքն ու աղջիկները կեանքի պատրաստել, անոնց նկարագիրը կերտել, անոնց բանական եւ հոգեկան աշխարհը ձեւակերպել:
Հայ Դպրոցին հիմնական առաքելութիւններէն մէկն ալ դաստիարակչական գործի արդիւնաւորումն է: Այս իմաստով, Հայ Դպրոցը կոչուած է մանուկն ու պատանին գիտակ դարձնելու մտաւոր եւ բարոյական զարգացման եւ առօրեայ կեանքի պայքարին պատրաստ ըլլալու կարեւորութեան:
Անտարակոյս, ընտիր նկարագիրի կազմութիւն, պատասխանատուութեան զգացումի գիտակցութիւն ջամբել, տիպար քաղաքացիներ պատրաստել, գիտութիւն եւ ծանօթութիւն ուսուցանել՝ կարեւոր տարրերն են ընտիր դաստիարակութեան:
Շարունակությունը →
 Ռուսաստանցի հայ գործարարների մի խումբ ՀՀ կառավարության աջակցությամբ Դիլիջանում հիմնում է միջազգային դպրոց, որը հնարավորություն կտա արտերկրում բնակվող 12-18 տարեկան շուրջ 600 հայազգի (նաեւ օտարազգի) երեխաների Հայաստանում կրթություն ստանալ անգլերեն լեզվով: Շրջանավարտները կստանան IB (միջազգային բակալավրիատի) դիպլոմ, իսկ գիշերօթյա դպրոցի ուսման վարձը կկազմի տարեկան 30.000 դոլար: Ծրագրի նախաձեռնողները հավաստիացնում են, որ ուսանողների 30 տոկոսը կլինեն հայաստանցիներ, իսկ նրանց 70 տոկոսն էլ հնարավորություն կունենա սովորել անվճար: Ասվում է նաեւ, որ Դիլիջանի միջազգային դպրոցի սաների առջեւ բաց կլինեն աշխարհի լավագույն բուհերի դռները:
ՀՀ կառավարությունն ու կրթության պատասխանատուները շտապեցին հայտնել, թե «արյան ու քրտինքի գնով» (Ա.Աշոտյան) արդյունք են տվել, եւ որ Դիլիջանի դպրոցն իր օրինակով կբարձրացնի Հայաստանում հանրակրթության որակը: Ապշել կարելի է, թե որտեղ է այստեղ պատճառահետեւանքային կապը: Դա նույնն է, թե բացել օտարալեզու գրքի գրախանութ եւ հայտարարել, որ հայերեն ըներցողների մակարդակը շուտով կբարձրանա: Հիշեցնենք, որ դրա համար փոփոխություն կատարվեց ՀՀ լեզվի եւ հանրակրթության մասին օրենքներում՝ թույլատրելով Հայաստանում օտարելեզու դպրոցների գործունեությունը, ինչը բողոքի ուժգին ալիք բարձրացրեց հատկապես մտավորականների շրջանում:
Շարունակությունը →
 Հայ ժողովուրդի ինքնութեան ու գոյութեան հետ կապուած իւրաքանչիւր իրողութիւն, մանաւանդ այժմու ներհակ պայմաններուն մէջ, անջատաբար եւ միասնաբար, մեզ կը դնէ պարտաւորութիւններու եւ յանձնառութիւններու առջեւ, նախ արժեւորումը կատարելու այդ իրականութեան, ապա` զայն անաղարտ պահելու վճռակամութեան:
Վստահաբար հայ լեզուն այդ բոլորին մէջ կը գրաւէ առաջնահերթ ու նշանակալից տեղ, որովհետեւ անիկա հանրագումարն է մեր ազգային պատկանելիութեան, մտածողութեան, արտայայտութեան, արդիւնաւէտութեան ու կենսունակութեան:
Շարունակությունը →
 Եթե արդեն մի քանի տարի է, ինչ հայերենը լատինատառ եք գրում,
Ու հավես չկա հին սովորությունը մի կողմ դնել,
Միևնույն է՝ հայերենը գրվում է հայատառ,
Որովհետև կամ պետք է զոհ գնալ քայքայիչ սովորությանը, կամ ձերբազատվել դրանից:
Շարունակությունը →
 1.-Ինչ կացութիւն կը պարզէ այսօր հայ լեզուն Սփիւռքի մէջ
ա) Արեւմտահայեէնի կացութիւնը ըստ ինքեան, իբրեւ ազգայի լեզու
Այս տեսանկիւնէն դիտած` մեր բարբառը յետ-Եղեռնեան տարիներուն, գէթ առաջին տասնամեակներուն, ապրեցաւ աննախընթաց վերելք մը, որ շուքի մէջ կը ձգէր նախա-Եղեռնեան արեւմտահայերէնը: Մեր մամուլի լեզուն, սկսած Լիբանանէն, հասնելու համար Ֆրանսա ու մինչեւ Ամերիկա, Եգիպտոս եւայլք, շատ աւելի կիրթ ու մշակուած էր, քան Մասիսի, Արեւելքի, Ազատամարտի էջերուն: Սփիւռքի մէջ լոյս տեսնող գրական երկերը եւ այլ գործեր ոչինչ կը զիջին Զօհրապի, Երուխանի, Զարդարեանի լեզուին,-անշուշտ նկատի չունինք գեղարուեստական երեսը այս լեզուին,-չըսելու համար, որ շատ աւելի կուռ, վարժ ու սահուն եղած է Սփիւռքահայ գրական արեւմտահայերէնը, որուն մեծագոյն վարպետները մեր դասականներուն մէջ չէ որ պիտի փնտռենք, այլ մեր ժամանակներուն մէջ, յանձինս Մ. Իշխանի, Անդրանիկ Ծառուկեանի, Վահէ Վահեանի, Շաւարշ Նարդունիի, Բենիամին Թաշեանի, մանաւանդ այս վերջինին, որուն լեզուն ադամանդի պէս տոկուն է ու պսպղուն: Եւ վերջապէս, ունեցած ենք, այսօր ալ ունինք, հրաշալի հայերէն խօսողներ` քարոզիչներ, դասախօսներ, ուսուցիչներ, մինչեւ իսկ երբեմն շատ սովորական մարդիկ, որոնց հայերէնին ի լուր կը խայտայ հոգիդ, եւ որ շատ հեռուէն կը գերազանցէ Պոլսոյ հայերէնը: Այս բոլորը կը հաստատեն, որ արեւմտահայերենը ըստ ինքեան իբրեւ ազգային լեզու, անարգել շարունակած է իր բարեշրջումը:
բ) Ինչ որ, սակայն, 180 աստիճան կը հակադրուի այս պայծառ իրականութեան, այն է, որ մենք այս ժառանգութիւնը պահպանելու շատ մեծ դժուարութիւն ունինք ներկայիս, եւ կարծէք ահա այսօրուան ակնարկած ըլլար Թէքէեան, երբ կը գրէր.
«Լեզուն, որով գրեցի, երկրի երեսը քիչեր կը կարդային զայն արդէն, ու պակսեցան անոնք ալ»:
Շարունակությունը →
 Ներածական
Վերջին տարիներուն եւ յատկապէս վերջին ամիսներուն` Ամերիկայի Միացեալ Նահանգաց Հայ Եկեղեցւոյ շրջանակներուն մէջ կարծարծուի Ս. Պատարագը անգլերէն լեզուով մատուցանելու հարցը: Վերջին շրջանին խնդիրը ստացած է լուրջ կերպարանք. թեր ու դէմ կարծիքներ` նամակով կամ յօդուածներով կը յայտնուին եւ անուանացանկեր կը հրատարակուին ի նպաստ այս կամ այն տեսակէտին: Եթէ այսպէս շարունակուի պայքարը, ես վախ ունիմ որ Արեւելեան թեմի մէջ երկպառակտում կրնայ ստեղծուիլ, որու հետեւանքները աննախատեսելի վնասներ կարող են պատճառել: Ուրեմն անհրաժեշտ է օր առաջ հարցը բարձրագոյն իշխանութեան միջոցաւ եզրակացութեան մը եւ եզրափակման բերել, որպէսզի ապագային չդատապարտուինք Պատմութեան Դատաստանի առջեւ:
Շարունակությունը →
 ՄԵՐ ՄԵԾ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉԸ
Վաղուց է ասված, թե դժբախտությունը հնարագետ է դարձնում մարդուն: Եվ դա որքան ճշմարիտ է անհատների համար, նույնքան և ավելի ազգերի համար:
Չորրորդ դարի վերջում ամենադժբախտ և ամենածանր վիճակի մեջ էր Հայոց Աշխարհը. նա կորցրել էր պետական անկախությունը. հարևան երկու հզոր, հետևաբար գիշատիչ պետությունները` Իրանը և Բյուզանդիան, նրան բաժանել էին իրենց միջև: Անկախ երկիրը դարձել էր պարսկական Հայաստան և բյուզանդական Հայաստան: Այդ քիչ էր կարծես, գիշատիչները վասսալ Հայաստանի պետությանն ու եկեղեցուն պարտադրում էին ոչ միայն իրենց խորթ օրենքները, այլև իրենց լեզուն: Այս բանում առավել ագրեսիվ էր հայերի ոչ բարով «հավատակից» քրիստոնյա Բյուզանդիան:
Շարունակությունը →
 Մայրենի լեզվի միջազգային օրը` փետրվարի 21-ը, խիստ յուրօրինակ ձևով է նշել Վանաձորի քաղաքապետարանը. վերջինիս թույլտվությամբ Հայքի հրապարակի (քաղաքի կենտրոնական հրապարակն է, որտեղ գտնվում են նաև քաղաքապետարանի և մարզպետարանի շենքերը) հարակից շենքերից մեկի տանիքին վեր է խոյացել մի ցուցանակ-գովազդ, որն աչքի է ընկնում ոչ միայն արտասովոր չափերով, այլև յուրատեսակ քամահրանքով հայերենի նկատմամբ:
Ինչպես ակնհայտ է լուսանկարից, որն, ի դեպ, արվել է Մայրենիի տոնի հաջորդ օրը` փետրվարի 22-ին, վարկային մի կազմակերպության անվանումը ներկայացնող այդ ցուցանակը սոսկ օտար լեզվով է` անգլերեն: Ցուցանակի խոշոր չափերը, ինչպես նաև շենքի տանիքի ուղիղ կենտրոնական հատվածում տեղադրված լինելու հանգամանքը բացառում են, որ երբևէ կհայտնվի դրա հայերեն տարբերակը. ամեն բան աներկբա հուշում է, որ անգլերենի “հպարտ մենությունը” չի խախտվի:
Շարունակությունը →
Ես միշտ հպարտանում եմ, որ չնայած ծնվել և մեծացել եմ Նյու Յորքում, սակայն ազատ տիրապետում եմ բենգալերենին: Դրա համար պարտական եմ բանգլադեշցի ծնողներիս, որոնք անզիջում էին` փոքր քրոջս և ինձ սովորեցնելու այն լեզուն, որի համար մարդիկ կատաղի պայքար էին մղել:
Փետրվարի 21-ը Միավորված ազգերի կրթական, գիտական և մշակութային կազմակերպությունը ճանաչել է Մայրենի լեզվի միջազգային օր` ի հիշատակ 1952 թվականին Բանգլադեշում սկիզբ առած Ազգային լեզվի շարժման: Մինչև 1971 թվականին անկախություն ձեռք բերելը` ներկայիս Բանգլադեշը կոչվում էր Արևելյան Պակիստան: Երբ Պակիստանի կառավարությունը բենգալերենը պաշտոնական կիրառությունից հանեց և պարտադրեց ուրդուն, Դաքայի համալսարանի ուսանողները բողոքի ցույցի դուրս եկան 1952թ.-ի փետրվարի 21-ին: Բազմաթիվ ցուցարարներ վիրավորվեցին և սպանվեցին ոստիկանության կրակոցներից:
Շարունակությունը →
|
